Data modyfikacji: Środa, 26.01.2022

Skoki rozwojowe u dzieci. U niemowląt, dzieci do 1. i do 2. roku życia

Jak powszechnie wiadomo, pierwszy i drugi rok życia dziecka to czas bardzo intensywnego rozwoju – nie tylko fizycznego, ale i umysłowego. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że układ nerwowy niemowlęcia nie rozwija się harmonijnie – odbywa się to między innymi w trakcie tzw. skoków rozwojowych. Czym są skoki rozwojowe u dzieci, jak je rozpoznać i w jaki sposób na nie reagować?

Skoki rozwojowe dziecka – czym właściwie są?

1 skok: około 5. tygodnia
2 skok: 7-9 tydzień
3 skok: 11-12 tygodni
4 skok: 14-19 tygodni
5 skok: 22-26 tygodni
6 skok: 33-37 tygodni
7 skok: 41-46 tygodni

Skoki rozwojowe to krótsze i dłuższe okresy, w czasie których dochodzi do intensywnego rozwoju mózgu dziecka, co skutkuje między innymi odbieraniem przez nie większych ilości bodźców. W czasie kilku dni albo tygodni maluszek uczy się prawidłowego reagowania na wspomniane bodźce, dzięki czemu później może „pochwalić się” nowymi umiejętnościami.

Dzięki wieloletnim obserwacjom pedagogów i rodziców udało się wyszczególnić okresy, w których zazwyczaj pojawiają się skoki rozwojowe u niemowląt. Nie można jednak zapominać, że każdy maluch rozwija się we własnym tempie – jeden może, na przykład, przechodzić trzeci skok rozwojowy po 11. tygodniu życia, drugi – dopiero po 14.

Skoki rozwojowe w 1. roku życia: kalendarz

Na skoki rozwojowe w 1. roku życia składa się siedem różnych faz. Oto, kiedy dokładnie następują i jakie zmiany zachodzą wówczas w układzie nerwowym niemowlęcia.

Faza 1. Około 5. tygodnia

Skoki rozwojowe w 1. roku życia otwiera ten, który pojawia się po około 5 tygodniach. Dotyczy on przede wszystkim zmysłów – maluszek jest bardziej aktywny, wyraźniej widzi, zaczynają go niepokoić głośne dźwięki, staje się bardziej wrażliwy na dotyk.

Po ukończeniu tego skoku rodzice najczęściej zauważają, że ich pociecha wyraźniej skupia wzrok, zaczyna się uśmiechać, a płacz skutkuje pierwszymi łzami. Od tego momentu niemowlę przestaje też ciągle spać – okresy między drzemkami stopniowo się wydłużają. To dobry moment na pierwsze próby usystematyzowania pór drzemania maluszka.

Faza 2. 7-9 tydzień

Drugi skok rozwojowy polega na kształtowaniu się wzorców, a dokładnie – na rozpoznawaniu poszczególnych bodźców. Dziecko już nie tylko wyraźniej widzi, np. twarze, ale też potrafi je rozróżnić. Inne zmiany to wyjątkowe odkrycie, że te chaotyczne przedmioty blisko ciała to własne rączki (co skutkuje pierwszy próbami chwytania i manipulacji) oraz fascynacja własnym głosem – dziecko zaczyna świadomie wydawać dźwięki.

Czytaj również: Jak prasować ubrania dla niemowlaka?

Kiedy ten etap się zakończy, niemowlę zaczyna wyraźnie przyglądać się twarzom i mimice opiekunów, próbuje skupić się na chwytaniu przedmiotów i jes t wyraźnie bardziej skoncentrowane na otoczeniu.

Pamiętaj, że skoki rozwojowe u niemowląt mogą występować w różnym czasie! Twoje dziecko może zacząć uśmiechać się do ciebie nie w 6., a np. w 8 . tygodniu życia – to nic niepokojącego.

Faza 3. 11-12 tygodni

Poprzednie skoki rozwojowe dziecka dotyczyły intensywności bodźców oraz ich różnicowania. W czasie trzeciej fazy zmian w układzie nerwowym doskonali się umiejętność zauważania i rozróżniania detali – dlatego właśnie dziecko zaczyna reagować inaczej na różne tony głosu. Dochodzi też do udoskonalenia się koordynacji wzrokowo-ruchowej, co pozwala maluszkowi na pokonanie kolejnych wyzwań fizycznych.

Kiedy ten okres dobiega końca, niemowlę piszczy i głuży (czyli wspaniale bawi się swoim głosem), ponadto śledzi ruchy innych już nie tylko wzrokiem, ale także poprzez odwracanie główki. Dziecko potrafi już chwytać przedmioty obiema rączkami, a do tego zaczyna całkiem sprawnie odpychać się nóżkami.

Faza 4. 14-19 tygodni

W tym wyjątkowym czasie dziecko zaczyna odkrywa, że jego działania przynoszą konkretne rezultaty, a z pewnych zdarzeń mogą wynikać inne. Dla rodziców oznacza to nic innego, jak ciągłe podnoszenie zabawek, które celowo wypuszcza z rąk wyraźnie rozbawiony malec. Kolejną nowością jest odkrycie przez dziecko, że łączenie pojedynczych dźwięków skutkuje powstaniem nowych – tym samym maluszek wchodzi w etap gaworzenia.

Skoki rozwojowe w 1. roku życia wpływają również na rozwój fizyczny dziecka. Lepsza koordynacja i odkrywanie pewnych zależności sprawiają na przykład, że po zakończeniu czwartego skoku rozwojowego niemowlę może podejmować już pierwsze próby raczkowania, podpiera się na rączkach i bez większych problemów przekręca się z plecków na brzuszek.

Uwaga! Niektóre skoki rozwojowe dziecka są bardziej męczące niż inne. Niestety ten czwarty zdecydowanie należy do pierwszych z wymienionych – dziecko niemal nieustannie domaga się noszenia i po dłuższym etapie spokojnych nocy zaczyna się często przebudzać z płaczem.

Faza 5. 22-26 tygodni

Dziecko w tym wieku zaczyna zauważać relacje między ludźmi, co oznacza między innymi, że przestaje już być ufne wobec wszystkich. Może też pojawić się lęk separacyjny, który objawia się płaczem dziecka, gdy tylko rodzic znika z pola jego widzenia. Coraz lepsza koordynacja wzrokowo-ruchowa sprawia natomiast, że maluszek coraz lepiej radzi sobie z chwytaniem małych przedmiotów, czyli ćwiczy chwyt pęsetkowy.

Jak wspomnieliśmy, skoki rozwojowe niemowlaka przynoszą zazwyczaj zachwycające umiejętności. W tym przypadku będzie to pokazywanie „papa”, klaskanie, przyglądanie się obrazkom w książce czy choćby… samodzielne siadanie.

Faza 6. 33-37 tygodni

Prawie dziesięciomiesięczny maluch zaczyna teraz dzielić wrażenia na różne kategorie – innymi słowy zaczyna już rozumieć, że pluszowy miś to nie to samo, co żywy niedźwiadek.

Po zakończeniu tego etapu maluszek może pochwalić się umiejętnością robienia min i powtarzania ich po rodzicach, wspólną zabawą, a nawet rozpoznawaniem kształtów.

Faza 7. 41-46 tygodni

Skoki rozwojowe dziecka w 1 roku dobiegają końca – pozostaje już tylko ten ostatni, w którym malec zaczyna zauważać, że zdarzenia mają swoją kolejność i miejsce. Takie zmiany skutkują zafascynowaniem układankami, sorterami i puzzlami. Prawie roczne dziecko to już bardzo samodzielny smyk, który po tym skoku dodatkowo demonstruje kolejne umiejętności: naśladowanie głosów zwierząt, rysowanie, wspinanie się oraz wyczekane przez rodziców… pierwsze kroki.

Skoki rozwojowe w 2. roku życia

1 skok: 13-16 miesiąc
2 skok: 17-20 miesiąc
3 skok: 21-24 miesiąc

W drugim roku życia skoki rozwojowe u dziecka nie wiążą się już z tak wieloma zmianami. Kiedy dokładnie występują i jakie umiejętności dziecko dzięki nim zdobywa?

Faza 1. 13-16 miesiąc

W tym okresie doskonali się zarówno umiejętność chodzenia (niektóre dzieci dopiero zaczynają stawiać pierwsze kroki), jak i manewrowania przedmiotami. Co jednak szczególnie istotne, to właśnie skoki rozwojowe w 2. roku odpowiadają za to, że dziecko ot tak, nagle, zaczyna wypowiadać swoje pierwsze słowa. Zazwyczaj dzieje się to właśnie między 13 a 16 miesiącem.

Faza 3. 17-20 miesiąc

Rozwijająca się w tym okresie koordynacja wzrokowo-ruchowa skutkuje gwałtownym polepszeniem się sprawności malca. Dziecko zaczyna wspinać się na wszystko i zazwyczaj to właśnie w tym okresie pojawiają się pierwsze problemy ze spokojnym spacerem – malec nie chce już siedzieć w wózku. Niestety to także czas, który bywa trudny.

Spokojny dotąd roczniak może potrzebować więcej bliskości i zaczyna gwałtownie okazywać negatywne emocje. U niektórych dzieci skoki rozwojowe w 2. roku życia wiążą się z powrotem lęku separacyjnego. Jest jednak i dobra zmiana – w tym okresie mogą pojawić się pierwsze proste zdania.

Faza 3. 21-24 miesiąc

Ostatni skok rozwojowy – pojawiający się w końcówce drugiego roku życia, oznacza budowanie się świadomości ciała oraz intensywnie postępujące naśladownictwo. Błyskawiczny rozwój umysłowy może okazać się dla maluszka trochę męczący, z drugiej jednak strony dziecko niemal nagle zaczyna zasypywać wszystkich uroczymi zdaniami.

Skoki rozwojowe – objawy

W jaki sposób rozpoznać skoki rozwojowe dziecka? Otóż przede wszystkim należy pamiętać, że jest to dla maluszka dość niekomfortowy etap – nagle zostaje on „zarzucony” bodźcami, z którymi początkowo nie potrafi sobie poradzić i które mogą wydawać mu się niepokojące. Z tego właśnie powodu dzieci, u których pojawiają się skoki rozwojowe, mogą:

płakać częściej niż zwykle, bez wyraźnej przyczyny,
mieć trudności z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu,
domagać się ciągłego noszenia i bliskości,
nie mieć apetytu.

Jak łatwo się domyślić, opieka nad maluszkiem w takim okresie jego życia może być nieco bardziej trudna i męcząca. Jeśli jednak damy niemowlęciu dokładnie to, czego potrzebuje – czyli bliskość, czułość oraz spokój, to już po kilku tygodniach wszystko wróci do normy.

Skoki rozwojowe niemowląt nie przejawiają się natomiast podwyższeniem temperatury czy nietypowym, trudnym do uciszenia płaczem – w takich sytuacjach zawsze należy skontaktować się z pediatrą.

Przeczytaj także: