Data modyfikacji:
Badania przed ciążą. Zobacz, o czym warto pomyśleć!
Decyzja zapadła: staramy się o dziecko! Znam wiele kobiet, które natychmiast chciałby zobaczyć upragnione dwie kreski na teście i niemal z marszu przystępuje "do akcji". To dobry pomysł, czy lepiej się jakoś przygotować? O to, jakie badania przed ciążą powinnyśmy zrobić zapytałam dr Mirosława Jakubowa, ginekologa położnika z Kliniki Invicta we Wrocławiu.
Co z kobietami, które nie wykonały wcześniej badań, a już są w ciąży? Mogą spać spokojnie?
To prawda, że w ciążę kobieta może zajść zupełnie „bez przygotowania”. I zazwyczaj nie powinna się z tego powodu stresować. Rozmawiamy jednak o rozwiązaniu optymalnym, takim, które pozwoli ograniczyć różne ryzyka o zapewni przyszłej mamie niezbędny spokój potrzebny na czas oczekiwań na malucha. Weźmy za przykład infekcje. Toksoplazmoza generalnie nie jest groźna dla dorosłego człowieka. Można być zarażonym i nawet o tym nie wiedzieć. Sytuacja zmienia się, kiedy dojdzie do zakażenia pierwotnego u ciężarnej. Wówczas infekcja zaczyna być niebezpieczna, bo może przenieść się na płód, a to z kolei może prowadzić do groźnych powikłań.
Podobnie jest w przypadku kilku innych zakażeń. Właśnie dlatego przed ciążą zaleca się wykonanie badań serologicznych, wykrywających w surowicy krwi swoiste przeciwciała (IgG, IgM, IgA), produkowane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na infekcję. W przypadku uzyskania wyników ujemnych, badania te należy powtarzać co najmniej raz w każdym trymestrze ciąży. Dodatkowo należy zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę czyli np. nie jeść surowego mięsa, dokładnie myć warzywa i owoce, unikać kontaktu ze zwierzętami podwórkowymi itd. Jeśli choroba rozwinie się w trakcie ciąży, pozostaje leczenie antybiotykami.
Podobnie jest w przypadku kilku innych zakażeń. Właśnie dlatego przed ciążą zaleca się wykonanie badań serologicznych, wykrywających w surowicy krwi swoiste przeciwciała (IgG, IgM, IgA), produkowane przez układ odpornościowy w odpowiedzi na infekcję. W przypadku uzyskania wyników ujemnych, badania te należy powtarzać co najmniej raz w każdym trymestrze ciąży. Dodatkowo należy zwrócić szczególną uwagę na profilaktykę czyli np. nie jeść surowego mięsa, dokładnie myć warzywa i owoce, unikać kontaktu ze zwierzętami podwórkowymi itd. Jeśli choroba rozwinie się w trakcie ciąży, pozostaje leczenie antybiotykami.
Jakich badań przed ciążą możemy domagać się na NFZ, a jakie należy wykonać na własną rękę?
Większość niezbędnych badań można wykonać w ramach umów z NFZ, niektóre są dostępne tylko odpłatnie. W pierwszej kolejności warto odwiedzić lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu i podstawowej diagnostyki oceni stan zdrowia. Następnie zleci wykonanie niezbędnych badań laboratoryjnych, w tym: morfologii krwi, badania ogólnego moczu, poziomu glukozy w surowicy. Aby wykluczyć ewentualne konflikty serologiczne, wspólnie z partnerem kobieta poddaje się badaniom na ustalenie grupy krwi oraz czynnika RH.
Przyszłej mamie grupa krwi będzie potrzebna do dokumentacji (karta ciąży) i do porodu. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz będzie w stanie stwierdzić, czy ogólny stan zdrowia pacjentki pozwala na zdrowe i bezpieczne donoszenie ciąży. Bardzo ważna jest również analiza przyjmowanych przez kobietę leków. Niektóre z substancji stosowanych np. w leczeniu padaczki, depresji czy cukrzycy wykazują szkodliwe działania i mogą powodować wady płodu.
Przyszłej mamie grupa krwi będzie potrzebna do dokumentacji (karta ciąży) i do porodu. Na podstawie uzyskanych wyników lekarz będzie w stanie stwierdzić, czy ogólny stan zdrowia pacjentki pozwala na zdrowe i bezpieczne donoszenie ciąży. Bardzo ważna jest również analiza przyjmowanych przez kobietę leków. Niektóre z substancji stosowanych np. w leczeniu padaczki, depresji czy cukrzycy wykazują szkodliwe działania i mogą powodować wady płodu.
Kolejnym krokiem będzie wizyta u lekarza ginekologa, który wykona USG narządu rodnego, cytologię, ocenę biocenozę pochwy oraz zbada piersi lub wyda skierowanie na USG. Zalecane jest również wykonanie badań hormonalnych (w tym hormonów tarczycy), wykonanie diagnostyki w kierunku toksoplazmozy, różyczki i cytomegalii – infekcji groźnych dla rozwijającego się płodu. Warto też przeprowadzić oznaczenie antygenu HBS, w celu wykluczenia ew. wirusowego zapalenia wątroby typu B. Lekarz może chcieć sprawdzić, czy kobieta nie jest zarażona krętkiem kiły (WR) lub wirusem HIV. Jeśli specjalista, który ma kontrakt, zleci powyższe badania, mogą być zrealizowane w ramach ubezpieczenia społecznego.
Co ważne, panie przygotowujące się do ciąży koniecznie powinny odwiedzić stomatologa. Nieleczona próchnica może prowadzić do szeregu powikłań, w tym nawet do poronienia czy przedwczesnego porodu. Poza tym, jeśli stan ósemek wymaga ich usunięcia, lepiej zrobić to przed ciążą, gdyż stan zapalny może stanowić zagrożenie dla dziecka. Warto wiedzieć, że wykonanie niektórych zabiegów stomatologicznych w trakcie ciąży jest zakazanie np. stosowanie niektórych znieczuleń.
Co ze szczepieniami?
Są szczepienia, która warto rozważyć przed staraniami. Przykładem jest szczepienie przeciwko grypie. Choroba u kobiet w ciąży może mieć ciężki przebieg, być przyczyną hospitalizacji, a nawet poważnych komplikacji. Innym przykładem jest krztusiec - bardzo niebezpieczny szczególnie dla noworodków i niemowląt, które ze względu na wiek lub przeciwwskazania nie mogą zostać zaszczepione. Przeciwciała ochronne pochodzące ze szczepionki w organizmie matki będą chronić noworodka do momentu, kiedy sam będzie mógł zostać zaszczepiony.
Jeśli istnieje ryzyko zakończenia ciąży operacyjnie należy zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). W przypadku podróży egzotycznych, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i rozważyć zaszczepienie się np. przeciw WZW B, WZW A, polio, meningokokom.
Jeśli istnieje ryzyko zakończenia ciąży operacyjnie należy zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). W przypadku podróży egzotycznych, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i rozważyć zaszczepienie się np. przeciw WZW B, WZW A, polio, meningokokom.
Badamy się i...pierwsza nieprzyjemna wiadomość. Wyniki pokazują, że chorujemy na cytomegalię. Co teraz?
Cytomegalia, podobnie jak toksoplazmoza, jest szczególnie groźna jeśli przechodzimy chorobę w ciąży. Może powodować wady rozwojowe płodu, a nawet doprowadzić do utraty ciąży. Kobietom planującym ciążę lekarze zalecają wykonanie badania pod kątem choroby. Jeśli pacjentka ma przeciwciała klasy IgG, a więc zetknęła się wcześniej z wirusem, nie ma niebezpieczeństwa przeniesienia choroby na dziecko. Jeśli nie przeszła choroby, powinna być ostrożna szczególnie w kontakcie z małymi dziećmi, gdyż w wieku poniżej 2 lat wydalają wirusa w ślinie i moczu średnio przez 24 miesiące.
Na szczęście, według badań, blisko 80% kobiet w wieku rozrodczym ma zakażenie już za sobą. Jeśli jednak tak się nie dzieje i kobieta zachoruje, to, niestety, nie ma ani szczepionki, ani skutecznego lekarstwa na cytomegalie. Jedyną walką jest zapobieganie, ewentualnie obserwowanie dziecka, gdyż większość objawów może ujawnić się dopiero w kolejnych miesiącach, a nawet latach jego życia. U dziecka z wrodzonym zakażeniem CMV wykonuje się badania potwierdzające chorobę. Badanie na cytomegalie jest badaniem zalecanym, nie obowiązkowym, co oznacza, że nie wykonamy go w ramach NFZ.
Na szczęście, według badań, blisko 80% kobiet w wieku rozrodczym ma zakażenie już za sobą. Jeśli jednak tak się nie dzieje i kobieta zachoruje, to, niestety, nie ma ani szczepionki, ani skutecznego lekarstwa na cytomegalie. Jedyną walką jest zapobieganie, ewentualnie obserwowanie dziecka, gdyż większość objawów może ujawnić się dopiero w kolejnych miesiącach, a nawet latach jego życia. U dziecka z wrodzonym zakażeniem CMV wykonuje się badania potwierdzające chorobę. Badanie na cytomegalie jest badaniem zalecanym, nie obowiązkowym, co oznacza, że nie wykonamy go w ramach NFZ.
Badania przed ciążą zrobione, co dalej? Powinniśmy uczciwie przyjrzeć się naszej diecie, czy to, co ląduje na naszym talerzu, nie ma znaczącego wpływu na płodność?
Sposób odżywiania ma nie tylko wpływ na nasz wygląd i samopoczucie, ale silnie oddziałuje na funkcjonowanie całego organizmu! Przyszła mama powinna zadbać o zdrową, bogatą w witaminy i minerały odżywcze dietę. Należy urozmaicić jadłospis o codzienną porcję owoców, warzyw, potraw bogatych w białko (nabiał, mięso i ryby), a także produkty zawierające błonnik. Warto jeść produkty bogate w kwas foliowy tj. pomarańcze, banany, żółtka jaj, ryż, jęczmień, pszenicę, zielone liściaste warzywa (szpinak, sałata, natka pietruszki). Oprócz tego, nawet pół roku przed planowaną ciążą, zalecana jest suplementacja kwasu foliowego w dziennej dawce 0,4 mg. Pozwoli to na właściwe przygotowanie organizmu kobiety do ciąży i prawidłowy rozwój układu nerwowego zarodka.
Najlepiej odstawić, a przynajmniej ograniczyć spożycie cukrów, soli, wysokonasyconych tłuszczów zwierzęcych, zrezygnować z napoi energetycznych i napoi gazowanych typu cola. Należy zrezygnować z używek, palenia papierosów (czynnego i biernego) oraz spożycia alkoholu i pamiętać o ograniczeniu wypijanej kawy i czarnej herbaty. Przed ciążą restrykcyjne diety nie są wskazane, choć zrzucenie nadprogramowych kilogramów z pewnością nie zaszkodzi. Według badań naukowych, otyłość może nie tylko utrudniać poczęcie potomka, ale i może zwiększać ryzyko powikłań u ciężarnych. Najlepiej utrzymać wskaźnik BMI na poziomie 20-25.
Najlepiej odstawić, a przynajmniej ograniczyć spożycie cukrów, soli, wysokonasyconych tłuszczów zwierzęcych, zrezygnować z napoi energetycznych i napoi gazowanych typu cola. Należy zrezygnować z używek, palenia papierosów (czynnego i biernego) oraz spożycia alkoholu i pamiętać o ograniczeniu wypijanej kawy i czarnej herbaty. Przed ciążą restrykcyjne diety nie są wskazane, choć zrzucenie nadprogramowych kilogramów z pewnością nie zaszkodzi. Według badań naukowych, otyłość może nie tylko utrudniać poczęcie potomka, ale i może zwiększać ryzyko powikłań u ciężarnych. Najlepiej utrzymać wskaźnik BMI na poziomie 20-25.
Autorka: Justyna Mazur