Autyzm u dzieci. Oznaki autyzmu dziecięcego – jak sobie radzić?

Autyzm to, wbrew pozorom, nie choroba, a zaburzenie rozwoju mózgu, którego najbardziej charakterystycznym objawem jest brak umiejętności interakcji interpersonalnych. Autyzmu nie można wyleczyć, ale można nauczyć się z nim żyć. Sprawdź, jakie są pierwsze objawy autyzmu u dzieci. Poznaj metody rozpoznania autyzmu.

Polecamy: Zespół Aspergera

Autyzm u dzieci – przyczyny

Autyzm jest określany jako całościowe zaburzenie rozwoju okresu wczesnodziecięcego, którego charakterystyczne objawy to między innymi upośledzenie zdolności mowy, niechęć do kontaktu fizycznego i upośledzone interakcje z innymi ludźmi. Ze względu na szeroki zakres możliwych symptomów autyzmu, stan ten określa się zaburzeniem ze spektrum autyzmu (ASD). 

Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD):

• zespół Aspergera,
• mutyzm wybiórczy,
• zespół Hellera,
• całościowe zaburzenia rozwojowe.

Przyczyny autyzmu u dzieci wciąż nie są dokładnie znane. Istnieje wiele teorii na ten temat, które sugerują, że zarówno czynniki genetyczne, jak i te środowiskowe mogą oddziaływać na wystąpienie objawów ze spektrum autyzmu. Co jest prawdą? Trudno na to pytanie odpowiedzieć z całą pewnością.

Wiadomo jednak, że rodzice dzieci z objawami ze spektrum autyzmu zauważają, że ich dzieci zachowują się inaczej już od urodzenia lub dopiero od pewnego etapu rozwoju – np. ich pociechy nagle, po ukończeniu 18. miesiąca życia czy nawet później, przestają mówić, unikają kontaktu fizycznego z rodzicami i rodzeństwem oraz zaczynają skupiać swoją uwagę tylko i wyłącznie na zabawach w pojedynkę.

Autyzm u dzieci – objawy:

• unikanie kontaktu wzrokowego zarówno z bliskimi osobami, jak i z nieznajomymi,
• brak gaworzenia jako niemowlę,
• opóźniony rozwój umiejętności mowy,
• niereagowanie na swoje imię i na zawołanie,
• trudności z podtrzymaniem konwersacji,
• brak zainteresowania wspólną zabawą czy wspólnym spędzaniem czasu,
• trudność w wyrażeniu własnych uczuć,
• trudności ze zrozumieniem uczuć innych,
• niezrozumienie otaczającego świata.

To najbardziej charakterystyczne objawy autyzmu u dzieci. Można je posegregować i zaliczyć do trzech sfer:

• Zaburzenia relacji społecznych. Dzieci niechętnie bawią się z innymi, izolują się nawet od swojego rodzeństwa czy opiekunów. Nie wykazują empatii, ich reakcje są nieadekwatne do sytuacji – nie uśmiechają się, gdy ktoś np. daje im wymarzoną zabawkę, unikają dotyku z innymi i raczej nie nawiązują kontaktu wzrokowego. Odczuwają lęk, mogą grymasić, gdy ktoś próbuje zaburzyć ich strefę komfortu, a nawet samookaleczać się czy wykazywać zachowania agresywne w stosunku do przedmiotów lub innych osób.
• Zaburzenia komunikacji. Dzieci z objawami ze spektrum autyzmu nie zawsze mówią lub ich zdolność mowy może być ograniczona. Co więcej, mogą też nie rozumieć poleceń – nie reagować na swoje imię, nie rozumieć znaczenia słów „tak” i „nie”. Część dzieci nagminnie powtarza niektóre słowa lub nawet całe zdania, są to tzw. stereotypie słowne. Maluchy mogą zmieniać znaczenie niektórych słów lub interpretować je w inny, wybrany przez siebie sposób. Wiele dzieci nie lubi, gdy się do nich mówi lub oczekuje się od nich odpowiedzi. Nierzadko jest to dla nich sytuacja stresująca. 
• Stereotypowe wzorce zachowań. Unikanie kontaktu fizycznego, sztywnienie, gdy weźmiesz malucha na ręce, ścisłe przestrzeganie rutyny, opór wobec zmian otoczenia, rozstawianie zabawek zamiast bawienie się nimi, wykonywanie bezcelowych ruchów – manieryzmy ruchowe, kiwanie się, kręcenie się wokół własnej osi, chodzenie wokół danego przedmiotu, tiki, trzepotanie rękami, przebieranie palcami i wiele innych. Dzieci mogą też uderzać głową o przedmioty czy ścianę czy ranić się w inny sposób.

Pierwsze objawy autyzmu można zauważyć już wtedy, gdy dziecko na kilka-kilkanaście miesięcy, ale nie zawsze jest to możliwe. Niektóre dzieci do 2-3. roku życia mogą rozwijać się normalnie. Dlatego objawy autyzmu mogą pojawić się też po kilkudziesięciu miesiącach życia maleństwa (autyzm atypowy). Musisz też wiedzieć, że autyzm stwierdza się częściej u chłopców, niż u dziewczynek.

Test na autyzm u dzieci

Badania krwi, moczu czy nawet płynu mózgowo-rdzeniowego na nic się zdają, jeśli podejrzewasz, że dziecko może mieć autyzm. Nie ma jednego testu, który potwierdziłby lub wykluczył, że dziecko ma autyzm. Jest to raczej szereg testów, które przeprowadza się podczas obserwacji malucha.

Jak zdiagnozować autyzm u dziecka?

Twoje dziecko zachowuje się inaczej niż rówieśnicy? Jest wycofane, niechętnie mówi i nie chce nawiązywać z tobą kontaktu wzrokowego? Skontaktuj się w pierwszej kolejności z pediatrą. Opowiedz o swoich wątpliwościach i przedstaw wszystkie objawy, które cię niepokoją. 

Musisz wiedzieć, że wyżej podane objawy nie muszą świadczyć tylko i wyłącznie o autyzmie. Mogą to też być objawy opóźnienia rozwoju dziecka, a w wielu przypadkach świadczą po prostu o tym, że twój maluszek jest indywidualistą i np. po prostu nie chce być noszony przez cały czas na rękach.

Diagnostyka autyzmu u dziecka polega, jak wspomniano wyżej, przede wszystkim na obserwacji. Specjalista sprawdza, czy dziecko posiada podstawowe umiejętności, które są typowe dla jego wieku. Przeprowadza też z opiekunami szeroki wywiad, który ma na celu sprawdzenie, jak maluch radzi sobie z rodzeństwem i rówieśnikami, jakie są jego ulubione zabawy, czego unika i co lubi robić w wolnym czasie. Taka obserwacja ma za zadanie ocenić, czy dziecko rozwija się prawidłowo, czy nie występują jakieś nieprawidłowości.

Drugim etapem diagnostyki autyzmu jest tzw. wszechstronna ocena dziecka. Obserwacja malucha i wywiad z rodzicem są wówczas bardziej szczegółowe. Co więcej, oceny zachowań dziecka dokonuje już nie tylko pediatra rozwojowy, ale też psycholog dziecięcy, neurolog, a także nierzadko psychiatra.

Autyzm u dzieci – leczenie

Musisz wiedzieć, że autyzm jest nieuleczalny, bo nie jest to choroba. Dzieci ze spektrum autystycznym są w stanie nie tylko porozumiewać się z innymi, ale też prowadzić normalne życie w przyszłości – studiować, pracować, a w niektórych przypadkach nawet założyć swoją własną rodzinę.

To wszystko zależy oczywiście od stopnia nasilenia objawów u dziecka, od tego, jak wyglądała jego terapia i terapia w wieku szkolnym oraz od jego indywidualnych predyspozycji. Psychoterapia może skutecznie złagodzić niektóre objawy i pomóc odnaleźć się dziecku w społeczeństwie. Ważne są też regularne sesje z logopedą. Bardzo dobre rezultaty przynosi terapia rodzinna.

Autyzm u dzieci – wsparcie dla rodziców

Postawiona diagnoza – autyzm. To może być szok dla niejednej rodziny. Musisz jednak wiedzieć, że nie jest to koniec świata, wręcz przeciwnie. Znając diagnozę, będziesz w stanie pomóc swojemu dziecku, by mogło jak najlepiej zaadaptować się w społeczeństwie i mogło prowadzić satysfakcjonujące życie w przyszłości. 

Wsparcie dla opiekunów dziecka z orzeczeniem jest niesamowicie ważne. Porozmawiaj z członkami rodziny, jeśli czujesz, że znajdziesz w nich zrozumienie. Możesz też poprosić o pomoc psychiatrę lub psychoterapeutę. Dobrym miejscem, w którym znajdziesz nie tylko dobre słowo, ale też wiele cennych informacji dotyczących wychowania dziecka z objawami ze spektrum autyzmu są fora internetowe poświęcone temu zagadnieniu.

Pamiętaj jednak, że to, co jest napisane w internecie, nie zawsze musi być prawdą. Staraj się korzystać przede wszystkim ze sprawdzonych źródeł informacji.