Przyczyny dyzartrii
Zaburzenia wykonawcze mowy mają charakter neurologiczny, a przyczyną są uszkodzenia struktur mózgu lub układu nerwowego. Dotyczą one zwłaszcza obszarów zawiadujących aparatem mowy: językiem, podniebieniem, gardłem, krtanią czy żuchwą.
Wśród przyczyn awarii można wyróżnić porażenie mózgowe, zmiany miażdżycowe, udar krwotoczny lub niedokrwienny, dystrofię mięśniową, stwardnienie rozsiane i zanikowe boczne, a także inne choroby: Parkinsona, Huntingtona, Wilsona, Guilliana-Barrego czy Taya-Sachsa. Dyzartria jest też skutkiem długotrwałego spożywania narkotyków, zwłaszcza tych wyniszczających móżdżek. Może również pojawić się na skutek mechanicznego urazu głowy.
Rodzaje dyzartrii
- Dyzartria spastyczna – jest skutkiem uszkodzenia piramidowych dróg korowo-jądrowych w mózgowiu. Objawia się powolną i nosową mową w stosunkowo niskiej tonacji. Inaczej nazywana jest mową rzekomo-opuszkową. Najczęstszą przyczyną dyzartrii spastycznej jest miażdżyca naczyń krwionośnych.
- Dyzartria ataktyczna – związana z uszkodzeniem móżdżku, np. w przebiegi stwardnienia rozsianego, zwyrodnienia móżdżku, zaniku móżdżku, zatrucia lub odurzania się substancjami psychoaktywnymi. Charakteryzuje się wybuchową, skandowaną modą, sylabizowaniem i trudnościami z wymawianiem długich słów.
- Dyzartria wiotka – odpowiadają za nią uszkodzenia jąder lub pni nerwów śródczaszkowych V, VII, IX, X i XII. Mowa opuszkowa, charakterystyczna dla dyzartrii wiotkiej, cechuje się upośledzeniem artykulacji, niską głośnością i bełkotliwością. Oprócz zmian miażdżycowych, udarów i zatorów przyczyną dyzartrii wiotkiej mogą być miopatie, zatrucie jadem kiełbasianym lub choroba Heinego-Medina.
- Dyzartria hipokinetyczna i hiperkinetyczna – oba rodzaje dyzartrii spowodowane są uszkodzeniami układu pozapiramidowego. Dyzartria hipokinetyczna objawia się mową spowolniałą, niewyraźną i monotonną. Często występuje palilalia, czyli mimowolne powtarzanie własnych słów lub sylab. Jedną z głównych przyczyn tego rodzaju dyzartrii jest choroba Parkinsona. Dyzartria hiperkinetyczna wyróżnia się natomiast mową porywistą i wybuchową, znaną z syndromu Tourette’a.
- Dyzartria mieszana – jest efektem wielu różnych uszkodzeń układu nerwowego i mózgowia.
Rozpoznanie dyzartrii
Pojawiająca się nagle dyzartria to stan, którego nie wolno zbagatelizować. Bełkotliwa mowa może być skutkiem udaru, dlatego jak najszybciej należy udać się do lekarza. Jeśli stan zdrowia nie zagraża życiu, możliwa jest dalsza diagnostyka. Pacjent jest wówczas proszony o wykonanie kilku czynności, np. śpiewanie, wystawienie języka, liczenie, czytanie tekstu, zdmuchnięcie świeczki lub wydawanie dźwięków.
Aby wyeliminować zagrożenie życia, zalecane są badania obrazowe. Najczęściej jest to tomografia komputerowa, skutecznie wykrywająca krew, ale stosuje się również obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego. Oba badania pomogą wykryć ewentualny udar lub nowotwory. Rezonans magnetyczny wykonuje się zazwyczaj z kontrastem, który jest bezpieczniejszy dla zdrowia niż w przypadku TK. Oprócz tego wykonuje się podstawowe badanie krwi i moczu.